Is Kathleen Ferrier nog wel dezelfde persoon als vroeger? Het was een vraag die meerdere malen werd gesteld tijdens het wetgevingsoverleg Ontwikkelingssamenwerking. De komende dagen, tijdens de begrotingsbehandeling van Buitenlandse Zaken, zal de vraag beantwoord worden. De belangrijkste kritiek van collega’s is dat Ferrier nu een andere visie op ‘zuivere hulp’ lijkt te hanteren dan vroeger.

Tijdens het Kamerdebat over ontwikkelingssamenwerking vorige week maandag werd regelmatig gesproken over de ‘vervuiling’  van het ODA budget. Woordvoerders van D66, GroenLinks en ChristenUnie vonden het een kwalijke zaak dat uitgaven voor klimaat, vredesmissies, EKI’s (Exportkredietverzekering en Investeringsgaranties) onder de 0,7% worden geschoven. Joël Voordewind (ChristenUnie) en Arjan El Fassed (GroenLinks) stelden kritische vragen aan Kathleen Ferrier over de additionaliteit van klimaatfinanciering en EKI’s.

‘In de vorige periode zijn mevrouw Ferrier en ik gezamenlijk opgetrokken om juist die vervuiling tegen te gaan’, stelde Voordewind tijdens het debat. ‘In de beleidsbrief en in het regeerakkoord wordt nu toch weer een aantal vervuilingen genoemd: de EKI’s waarvoor wij gezamenlijk zijn opgetrokken, de vredesmissies, de Wereldomroep en internationaal klimaatbeleid gaan onder de 0,7% vallen.’ Is Ferrier nog wel dezelfde, vroeg hij zich af.

Vragen en uitspraken Ferrier en Voordewind.

Kathleen Ferrier gaf in het debat toe dat zij in het verleden samen met Voordewind vragen heeft gesteld over het schuiven van EKI’s onder ODA, maar ontkende dat zij veranderd is. ‘De heer Voordewind doet alsof iets al staand beleid is als je er alleen over praat’, stelde ze. ‘Praten over iets is naar mijn stellige overtuiging niet het oprekken van criteria maar het aan de orde stellen daarvan.’ Daarbij stelde ze Voordewind gerust dat nieuwe thema’s echt niet zomaar onder het ODA-budget worden geschoven: ‘Ik vind het belangrijk dat heel duidelijk is gesteld dat iets pas onder ODA kan worden geschoven als de internationale gemeenschap het daarmee eens is.’

Additionaliteit

Ook El Fassed van GroenLinks vroeg zich af of Ferrier nog wel dezelfde was en betreurde het dat zij zat te draaien. ‘Vorig jaar pleitte zij namelijk voor additionaliteit van klimaatfinanciering,’ zei hij tijdens het debat. Ferrier en het CDA streden vroeger volgens hem tegen vervuiling van het budget. ‘Dat is altijd het officiële standpunt van het CDA geweest’, vertelt hij. ‘De partij hielp ook met het opstellen van het beleid van de vorige regering en onderschreef nadrukkelijk het belang dat klimaat buiten de begroting voor ontwikkelingssamenwerking moest vallen.’

‘Natuurlijk had ik veel liever gehad dat de 500 miljoen voor het klimaatbeleid additioneel was gebleven’, antwoordde Ferrier op zijn vraag. ‘Tegelijkertijd is dit voor mij echt het moment waarop wij moeten moderniseren en scherpe keuzes moeten maken. Daarbij wil ik erop wijzen dat het niet altijd een kwestie van geld is, maar ook een kwestie van slimme keuzes maken.’

In het wetgevingsoverleg van 2009 sprak Ferrier zich nog uit tegen vervuiling van het budget. ‘Wij hebben te maken met grote en pijnlijke bezuinigingen op de begroting’, stelde zij toen. ‘Tegelijkertijd zien wij verdubbelingen of meer van uitgaven op het terrein van eerstejaarsopvang asiel- zoekers en EKI, nu net niet de terreinen waarbij je het geld direct in ontwikkelingslanden terecht ziet komen. Zo zien wij dat voor 2010 EKI van 1% naar 6% van de ODA stijgt, een bedrag van 300 miljoen. De CDA-fractie heeft dat al in eerdere debatten gezegd en wil meer inzicht waaraan dit geld wordt uitgegeven. Dat zouden wat mijn fractie betreft op zijn minst ontwikkelingsrelevante zaken moeten zijn.’

Toch pleitte zij toen ook al voor ‘relaxte’ omgang met de OESO/DAC criteria voor de 0,1% die Nederland toen uitgaf boven de verplichte 0,7% voor ontwikkelingssamenwerking.’De CDA-fractie houdt vast aan 0,8% van het bruto nationaal product voor ontwikkelingssamenwerking’, zei ze in 2009. ‘0,7% strikt volgens de OESO/DAC-criteria en 0,1% voor interdepartementaal beleid, gericht op ontwikkelingssamenwerking.’

Nu wordt dat geld voor interdepartementaal beleid alsnog onder de 0,7% geschoven en Ferrier kon er niet veel anders over zeggen dan dat ‘het zo gebeurd is.’

Grenzen

Hoe ver gaat het CDA in het oprekken van de grenzen van het budget? Joël Voordewind maakte zich zorgen over de inzet van Ferrier en het CDA. ‘Als wij goed naar mevrouw Ferrier luisteren horen wij haar zeggen: natuurlijk zullen wij de criteria van ODA hanteren, maar wij zullen ook onze uiterste best doen om die criteria juist op te rekken, zoals in het regeerakkoord staat. Dat hebben wij in het vorige kabinet gemeenschappelijk altijd als vervuiling bestempeld. De inzet is om de criteria op te rekken, waarbij er een aantal onderdelen onder geschoven zou moeten worden’, constateerde hij.

Ferrier gaf aan niet blij te zijn met EKI als onderdeel van ontwikkelingssamenwerking en onderschrijft ook de besluiten van OESO/DAC niet altijd. Volgens internationale standaarden vallen er zaken onder ODA waarvan Ferrier niet direct de link met armoedebestrijding ziet. ‘Maar het is nu eenmaal zo’, stelde ze. ‘Wat ik belangrijk vind is dat Nederland nauwe aansluiting heeft bij de internationale gemeenschap en zich houdt aan de internationale standaarden.’

Maar feit blijft dat Ferrier weinig ruimte heeft in de rechtse coalitie waarvan zij onderdeel uitmaakt. Kees van der Staaij (SGP) merkte dan ook op dat Ferrier niet veranderd is, maar de samenstelling van het kabinet waarbinnen zij opereert wel. ‘Dat heeft natuurlijk ook gevolgen voor de inzet op ontwikkelingssamenwerking. Dat is logisch.’

Eigentijds

Ferrier ontkent dat de CDA standpunten zijn veranderd, maar dat het beleid wel eigentijds is. ‘Dat beleid houdt in dat wij het belangrijk vinden dat er in internationaal verband ook gekeken wordt naar wat er bij deze tijd past.’

Ferrier heeft wel expliciet aangegeven dat Vredesmissies wat betreft de CDA fractie nooit onder het ODA budget mogen vallen. Ook de financiering van de Wereldomroep mag volgens haar niet uit ontwikkelingsgeld betaald worden. Voordewind en El Fassed merkten op dat dit in het verleden ook voor EKI’s en klimaat gold.

Toch is er voor het CDA nog best ruimte om wat defensie onder ontwikkelingssamenwerking te laten vallen. Ferrier gaf in het debat aan mogelijkheden te zien om onderdelen van het 3D beleid onder het ontwikkelingsbudget te schuiven. Met deze slag om de arm blijft het de vraag in hoeverre het CDA woord zal houden en niet probeert de ODA criteria nog meer te verruimen.