Het interview met Rosenthal in de Volskrant, waarin hij aangeeft minder prioriteit te zullen geven aan mensenrechten, werd tijdens het Begrotingsdebat keer op keer geciteerd. Zullen de mensenrechten nog wel aandacht krijgen onder het beleid van Rosenthal? Hierover maakten de meeste Kamerleden zich ernstige zorgen. Ontwikkelingssamenwerking was vorige week maandag al uitgebreid aan bod geweest, maar Kamerleden konden een laatste keer hun punt maken. Ferrier kwam met een nieuw voorstel: bekijk de korting op MFSII per jaar.

Mensenrechten was het meest besproken thema van de eerste dag van het Begrotingsdebat. Het interview met minister Uri Rosenthal in de Volkskrant van afgelopen weekend heeft veel stof doen opwaaien. PvdA, D66, ChristenUnie en SGP maakten zich allen zorgen over mensenrechten als ‘derde pijler’ van beleid, waar geen prioriteit meer aan gegeven zal worden. Welvaart en veiligheid zijn voor Rosenthal de belangrijkste speerpunten.

Het CDA probeerde de boel te sussen: volgens Henk Jan Ormel had Rosenthal helemaal geen ‘prioriteitenlijstje’ en blijven mensenrechten alsnog op de agenda staan. Het ene kabinet benadrukt nu eenmaal het ene onderwerp, en een ander kabinet legt het zwaartepunt op het andere. Niets om je druk over te maken, volgens Henk Jan Ormel. Maar zich druk maken over de mensenrechten, dat was wat de meeste Tweede Kamerleden juist wél deden.

Ontwikkelingssamenwerking werd daarnaast ook herhaaldelijk aangestipt, vaak ook in het bredere kader van buitenlandse politiek en milieu- en handelsbeleid. Veel woordvoerders grepen weer terug op het Wetgevingsoverleg van 6 december en veel nieuws was er niet onder de zon. Nieuw was wel het amendement van PvdA en VVD die 20 miljoen meer aan Aids uit willen geven en het voorstel van CDA om de korting op MFSII per jaar te bekijken. Een kamerbrede meerderheid bleek er verder te bestaan voor steun aan vrouwen en meisjes, met PvdA, D66, GroenLinks en het CDA die voor dit onderwerp met kracht aandacht vroegen van de staatssecretaris. Hieronder een greep uit het debat.

PvdA: Frans Timmermans begon het debat met een speech over mensenrechten. Daarna was het woord aan Sjoera Dikkers. ‘Draconisch en onbarmhartig’, vond zij de bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking. Speciale aandacht had ze verder voor het MDG-3 fonds, het fonds van Buitenlandse Zaken dat investeert in gelijke kansen voor vrouwen en meisjes: ‘Mijn oma mocht niet studeren en werken: ik voel mij bevoorrecht om hier te mogen staan. Ik wil dat meisjes en vrouwen wereldwijd dezelfde rechten krijgen als mannen en vraag Ben Knapen het MDG 3 fonds alsnog te steunen.’ Waarop zij Knapen zeer doordringend aankeek en hij knikte. We zullen vanmiddag te horen krijgen wat die knik te betekenen had..

VVD: Dijkhoff is juist blij met de scherpe keuzes die de regering maakt. Hij onderstreepte in zijn speech nogmaals het belang van economische groei, het bedrijfsleven en zelfredzaamheid. Op het punt van Aids brak hij echter met het kabinet: de bezuinigingen vond hij te hard. Zoals ook bij het Wetgevingsoverleg duidelijker werd, was de VVD-woordvoerder verder zeer kritisch op begrotingssteun.

CDA: Kathleen Ferrier stelde voor om de korting op MFSII per jaar te bekijken. Ze riep Knapen op nu nog niet te beslissen over het budget voor de komende vijf jaar. Graag wil ze ieder jaar een debat waarin beslist wordt of het volledige bedrag (van 425 miljoen euro) zal worden uitgekeerd of niet, in plaats van nu al bij voorbaat ieder jaar 50 miljoen te korten. Ook vroeg ze Knapen of hij bereid is geld vrij te maken voor MFS, zodra er geld beschikbaar komt. Ferrier wilde vooralsnog niet meegaan in de motie van de SP, die voor aidsbestrijding  50 miljoen wil halen uit het IDA-fonds. Daarop concludeerde de  PvdA dat het CDA blijkbaar voor de Wereldbank kiest en niet voor het maatschappelijk middenveld.

Verder maakt Kathleen Ferrier zich alsnog bezorgd over de bezuinigingen op onderwijs. Ook al heeft Knapen tijdens het Wetgevingsoverleg toegezegd dat geen enkel kind met school hoeft te stoppen omdat Nederland haar onderwijsprogramma’s zal afbouwen, toch was ze er niet gerust op. Ze had dan ook drie vragen voor Ben Knapen: 1-Met welke partnerlanden en donoren vindt er nu afstemming plaats? Benin zal behalve door Nederland ook door Denemarken worden verlaten, dus hoe verder in een land als Benin? 2-Hoe wordt de continuititeit van de programma’s gewaarborgd? 3-Als er geen alternatieve financiën gevonden worden: blijft Nederland dan?

Ook Ferrier vroeg de staatssecretaris het MDG-3 fonds te steunen.

D66: Alexander Pechtold gaf een dermate vlammende speech dat je een speld kon horen vallen in de Tweede Kamer. Een stevige boodschap aan het adres van Rosenthal. ‘De minister sprak (in het interview met de Volkskrant, red.): “Buitenlands beleid is er voor Nederland en de Nederlanders. Dus minister, buitenlands beleid is er niet langer voor een duurzame, veilige en stabiele wereld?’ Nederland lijdt imagoschade door dit kabinet met een in zichzelf gekeerd buitenlands beleid, volgens Pechtold. Het valt toch niet uit te leggen aan islamitische landen dat in de Nederlandse regering een partij als de PVV zo’n belangrijke rol speelt, zo vond Pechtold. Hoe kan Nederland met een vinger wijzen naar discriminerende landen, terwijl in Nederland gedoogd moet worden dat moslims ‘een politieke ideologie’ wordt genoemd. En gedoogsteun, hoe is dat in het buitenland te verkopen? ‘De minister stelt dat collega’s in het buitenland de gedoogconstructie wel begrijpen. Mijn ervaring is een andere. In al mijn contacten met ambassadeurs en hoge vertegenwoordigers van andere landen, krijg ik een spervuur aan vragen over hoe het nou precies zit. En ik heb moeite het begrijpelijk aan ze uit te leggen…’

PVV: Bij de PVV uiteraard veel islam. Bijna de gehele speech van Wim Kortenoeven ging over de vermeende dreiging van de islam. Kamerlid Driessen uitte vervolgens zijn vreugde dat Nederland geen minister meer heeft voor ontwikkelingssamenwerking en is blij dat de staatssecretaris eindelijk ‘doet wat de Nederlanders willen: hakken in het Ontwikkelingsbudget.’

GroenLinks: Arjan el Fassed vond dat de minister, die zichzelf een ‘realist’ noemt, aan ‘struisvogelpolitiek’ deed. ‘Zijn realiteit lijkt meer op het vluchtgedrag van een struisvogel, die de kop in het zand steekt om de boze buitenwereld niet te zien.’  Hij betreurt dat de minister internationale samenwerking blijkbaar opzij heeft geschoven. ‘En dit terwijl juist in deze tijd internationale samenwerking een noodzaak is. Nederland maar ook de EU grijpen de kans niet om te profiteren van deze noodzaak.’ Hij  benadrukte in zijn speech verder de onderwerpen klimaat, energie, vrouwenrechten in fragiele staten en de opkomende macht van China. Hoe gaat de minister om met de Chinese rol in Afrika, die volgens Fassed niet altijd de Afrikanen ten goede komt? Ook zette hij sterk in op nieuwe sociale media en wilde graag weten of Nederland zijn koppositie zal behouden. Lees hier de gehele speech van Arjan el Fassed.

ChristenUnie: Joel Voordewind wilde van de minister weten of hij zich nog steeds in gaat zetten voor het mensenrechten beleid. Wat zal er met al die mensen gebeuren die in de vorige regeerperiode op de ambassades die aan werden gesteld om zich met de mensenrechtensituatie bezig te houden? Ook wees hij Voordewind op het amendement dat hij in gaat dienen samen met de SGP om de 50 miljoen korting op MFSII ongedaan te krijgen. Hij hoopt op het CDA achter zich te krijgen.

Net als het CDA was hij enigszins gerustgesteld door de toezegging van Knapen dat onderwijsprogramma’s niet abrupt zullen stoppen, maar wil wel graag van de staatssecretaris weten hoe dit in de praktijk geregeld wordt. Verder blijven voor hem de ODA-criteria belangrijk: welke richtlijnen wil de staatssecretaris precies wijzigen?

Partij voor de Dieren: De stem van Marianne Thieme was in het debat over ontwikkelingssamenwerking nog niet gehoord. Voor haar zijn duurzaamheid, biodiversiteit en klimaat de kernwoorden.  Zij wijst op de koppeling tussen landbouw en klimaat, onderstreept tijdens de klimaattop in Cancùn. Volgens UNCTAD moeten landbouwsubsidies en exportsteun worden afgebouwd. Zij wil weten hoe Rosenthal deze punten zal vertalen in zijn beleid. Zeer kritisch is zij ook op de rol van multinationals en het bedrijfsleven, als ook de betrokkenheid van de regering bij  het Initiatief Duurzame Handel. In haar speech ook aandacht voor handel in het belang van ontwikkelingslanden.

De speeches van SP en SGP konden in dit overzicht helaas niet meegenomen worden.

Vanmiddag zullen de antwoorden van de bewindsvoerders volgen op de vragen.