Arend-Jan Boekestijn, voormalig woordvoerder Ontwikkelingssamenwerking van de VVD, ziet veel van zijn kritiek op de hulp terug in het nieuwe beleid van de Nederlandse regering. Daar is hij blij om.  ‘Ik ben aangenaam verrast dat mijn aanbevelingen met het nieuwe beleid van staatssecretaris Ben Knapen uitvoering krijgt’.  Inmiddels heeft Boekestijn zijn peilen op de noodhulp gericht. Ook hierin zou zelfredzaamheid centraal moeten staan.  

Net nu VVD de grootste coalitiepartij is, is Arend-Jan Boekestijn Tweede Kamerlid en woordvoerder Ontwikkelingssamenwerking af. Dat de aandacht voor de VVD’er daarmee net zo abrupt als zijn aftreden zou beëindigen, daar lijkt het tegenoverstelde van waar. De in zijn boek ‘De prijs van een slecht geweten’ genoemde bevindingen en aanbevelingen krijgen naar zijn eigen zeggen juist nu politieke bijval.

Bovendien vindt hij dat zijn partij geen betere opvolger had kunnen kiezen dan Klaas Dijkhoff (VVD). ‘Ik sta achter zijn benadering in het terugdringen van hulp en daar waar mogelijk ondersteunen in het opzetten van belastingsystemen. Hulp leidt tot ondemocratisering.’ Hiermee doelt Boekestijn op het heffen van belasting dat in tegenstelling tot hulp zou kunnen leiden tot inspraak in het doen en laten van de regering. Dijkhoff zei in een eerder artikel dat dit er voor zorgt dat overheden uiteindelijk ook verantwoording naar hun burgers zullen gaan afleggen. Wel geeft Arend-Jan Boekestijn aan zijn opvolger mee dat dit alleen te proberen valt bij die samenlevingen die van gesloten samenlevingen richting open samenlevingen gaan.

Maatschappelijk middenveld

Op de vraag hoe om te gaan met gesloten samenlevingen zal Arend-Jan Boekestijn niet snel aanbevelen in het maatschappelijk middenveld te investeren. ‘Je kunt alleen in die landen met een ontwakend maatschappelijk middenveld investeren in een maatschappelijk middenveld. In landen als Rwanda en Soedan is dit onmogelijk. In Soedan was ik op bezoek bij een Soedanese NGO. Op een gegeven moment stond ik daar te praten met de directeur, terwijl er om de hoek geheime dienst stond die ons in de gaten hield. Wanneer ik die man geld had willen geven dan was hij na mijn vertrek gewoon neergeknald. Er bestaat te veel tegenwind vanuit de staat om maatschappelijk middenveld te ontwikkelen. Veel beter is het om te kijken naar ontwikkeling door te investeren in de private sector of door de landbouw op gang te helpen.’

Private sector, publieke faciliteiten

Investeren in die private sector en/of het opgang helpen van de landbouw resulteert volgens Boekestijn ook in ontwikkeling van de, in de begroting gekorte, sociale sectoren. ‘Neem nou het voorbeeld van de bloemenkwekerij. De werkgever wil gezonde werknemers met gezonde kinderen en dus zorgt hij voor een ziekenhuis en een school naast de velden.’ Op de vraag of onderwijs en gezondheidszorg zo wel objectief en toereikend zullen worden geformuleerd heeft Arend-Jan Boekestijn een oplossing. ‘Om de machtsverhoudingen niet scheef te laten lopen en ouders invloed te geven in wat er op school gebeurd moeten zij ook een kleine eigen bijdrage leveren. In Oeganda betaalt het Westen het onderwijs en Museveni doet steeds minder. Docenten komen niet opdagen. Vreselijk. Wij moeten dus ouders invloed geven op gedrag van docenten. Dat kan alleen via schoolgeld. Ook de allerarmste moeten betalen. Kijk, wij betalen hier ook voor onderwijs en wanneer er iets is op de school van mijn dochters, dan kan ik verhaal gaan halen.’

HIV/AIDS

De sociale sectoren zouden zich dus ontwikkelen door investeringen vanuit de private sector. Bij het veelbesproken HIV/AIDS ligt dit wellicht wat gecompliceerder. HIV/AIDS zou daarom volgens Boekstijn niet automatisch zoveel aandacht van de Kamerleden verdienen. ‘The Global Alliance for Vaccines and Immunisation (GAVI) zegt dat inentingen, om andere ziektes dan HIV/AIDS te bestrijden, efficiënter zijn. Maar, de lobby voor HIV/AIDS is veel machtiger en dus gaat er veel geld naar aidsbestrijding. Internationaal zijn er sterke homobewegingen die dit punt op de agenda hebben gezet en zullen houden. Het is een corrupte wereld, dat weet ook Sjoera Dikkers (PvdA) als oud directeur van Stop Aids Now. Terwijl AIDS in Afrika een heteroziekte is, bepalen de machtige internationale homobewegingen in het Westen de agenda.’

EU

Arend-Jan Boekestijn is erg positief over het terugdringen van begrotingssteun, helemaal bij die landen waar good governance ver te zoeken is. Echter strookt het beleid van de Europese Unie (EU) hier niet mee. Deze machtige donor volgt bewandeld volgens Boekestijn zijn eigen begrotingspad. ‘Nobody has grip on it. Terwijl wij In NL afscheid nemen van begrotingssteun is de EU eraan verslaafd! En de EU is niet selectief. Alle landen krijgen steun. Zo gaat er ook geld naar Eritrea. Dat is bizar. Eritrea heeft concentratiekampen!

De oud woordvoerder OS van de  VVD wil de Kamerleden oproepen om contacten te zoeken om zich hier tegen krachtig op te stellen. Europa moet volgens hem gedepolitiseerd worden gezien de grote bedragen aan begrotingssteun die naar dergelijke landen gaat. Hoe de Kamerleden zich krachtig kunnen opstellen? ‘In de tijd van Koenders riepen we hem op te vertellen wat zijn inzet zou zijn voordat hij naar de EU vertrok, dit zodat hij zich daarvoor ook daadwerkelijk hard zou maken om niet door de Tweede Kamer ter verantwoording te hoeven worden geroepen.’

Noodhulp

Waar tijdens het wetgevingsoverleg van vorige week maandag geen vragen aan de staatsecretaris over werden gesteld, was over noodhulp. Zelfs de PVV die zich tegen ontwikkelingssamenwerking uitspreekt, twijfelt niet aan het geven hiervan. Arend- Jan Boekestijn wil zijn opvolger Dijkhoff oproepen dit onderwerp wel aan te snijden. ‘Niemand durft op te staan tegen noodhulp. Maar we zouden ons moeten afvragen hoe we ook bij noodhulp naar zelfredzaamheid kunnen. Waar ik bijvoorbeeld heel erg van geschrokken ben is voedselhulp. In Ethiopië zitten mensen gewoon apathisch voor hun huis door het voedsel wat zij krijgen aangereikt. Geld naar voedselhulp kan beter worden gestoken in duurzame landbouw. Deze transitie is essentieel. Tot 1960 was Afrika zelfvoorzienend! Nu is het een groot voedselexporteur. Toch wordt daar maar weinig over gesproken.’ 

Boekestijn’s tip aan Ben Knapen

Arend-Jan Boekestijn is verder erg te spreken over de bezuinigingen en het nieuw uitgestippelde beleid. Deze zullen volgens hem niet alleen leiden tot het stellen van prioriteiten, maar dit is ook de enige manier om hulpverslaving te verminderen. Bovendien vindt hij dat we moeten beseffen dat ondanks dat we terug te gaan naar de 0,7%BNP we nog steeds meer dan Frankrijk, Groot-Brittannië, Spanje, Duitsland en Italië geven. Ook op het gebied van HIV/AIDS benadrukt Boekestijn dat wij als klein Nederland relatief veel meer dan Frankrijk en Duitsland geven. ‘Het moet niet de bestedingsdrang zijn die bepaalt. Het liefst zie ik niet het debat over BNP en wat we te besteden hebben maar het  debat over wat we goed kunnen doen. Het gaat meer om kennis en capaciteit dan geld.’

Ondanks dat Arend-Jan Boekestijn zich dus prima kan vinden in de Kamerbrief van Ben Knapen heeft hij nog wel één tip voor de staatssecretaris van ontwikkelingssamenwerking. ‘Zorg voor een onafhankelijke commissie die resultaten van ontwikkelingssamenwerking onderzoekt en rapporteert. De mensen die daar werken moeten voor hun carrière niet afhankelijk zijn van de Minister en het ministerie. En, laat deze commissie direct rapporteren aan de Kamer.’