Vrijdagmiddag lichtte staatssecretaris Ben Knapen zijn beleidsbrief toe in een persconferentie. Hij besprak de meest radicale veranderingen in het toekomstige beleid. Waarom kiest de nieuwe regering  voor een verschuiving van sociale naar economische steun en stelt zij eigen belang voorop? En hoe verantwoordt Knapen de beperking van 36 naar maximaal 16 landen?

Ben Knapen staat er ontspannen bij tijdens zijn toelichting op de Kamerbrief. Hij  wil vooral overbrengen dat ook de nieuwe regering erg begaan is met ontwikkelingssamenwerking. Maar het moet wel effectiever en het moet duidelijker worden wat er uit te halen valt voor Nederland. Zelfverzekerd verduidelijkt hij de gedachten achter de ingrijpende keuzes die de nieuwe regering heeft gemaakt. Ook op kritische vragen geeft hij moeiteloos antwoord. Wel wordt duidelijk dat de regering vooral praktische keuzes moet maken.

Meerwaarde en effectiviteit

‘De omvang van de bezuinigingen is zo groot dat de kaasschaafmethode niet meer toe te passen valt’, begint Knapen.  Daarom koos de regering voor het vleesmes. ‘Een moeilijke stap, maar ook een kans om gericht keuzes te maken.’ En één van die keuzes was, zoals we inmiddels allemaal weten, forse bezuinigingen op basisonderwijs en gezondheidszorg. ‘We moeten kiezen voor de gebieden waar Nederland echt in uitblinkt’, zegt Knapen. ‘Basisonderwijs is geen specialiteit van ons.’

De vermindering van sociale steun leidt onder andere tot vermindering van Nederlandse HIV/Aids bestrijding. Knapen verdedigt die keuze door te wijzen naar donorcoördinatie. ‘Sommige thema’s hebben zo’n aantrekkingskracht dat iedereen daarop gaat zitten’, legt hij uit. HIV/Aids bestrijding is volgens hem zo’n donordarling. ‘ Heel veel landen richten zich op HIV/Aids bestrijding en ook binnen landen zijn er ongelooflijk veel organisaties die zich met dit onderwerp bezig houden. Daarom kiest de Nederlandse regering ervoor dat niet te doen.’

‘Kan Nederland echt een verschil maken?’ Daar gaat het in het nieuwe beleid om. Maar ook: ‘Wat is de meerwaarde voor Nederland?’  ‘Ontwikkelingslanden moeten van hulpontvangende landen migreren naar handelspartners voor Nederland. We willen zakelijke banden aangaan en daar heeft ons land straks echt voordeel aan,’ meent Knapen.

Vandaar dat de regering ook veel zal samenwerken met het bedrijfsleven. In de begroting is daar 450 miljoen euro voor uitgetrokken. ‘Bedrijven kunnen partnerlanden een duwtje in de rug geven in de richting van economische groei’, denkt Knapen. Juist door de nadruk te leggen op de voordelen die hulp in de toekomst voor Nederland kan vormen, hoopt het kabinet draagvlak onder de bevolking te herstellen. En zo kan het ook aan de VVD en PVV achterban verkopen dat nog steeds 0,7% wordt gegeven en niet minder.

Het mes snijdt aan twee kanten

Eigenbelang voorop dus, maar ook armoedebestrijding is één van de uitgangspunten. Hoe gaat dat samen, vraagt Vice Versa aan Knapen. ‘Armoedebestrijding en eigenbelang hoeft helemaal geen tegenstelling te zijn,’legt hij uit. ‘Armoedebestrijding leidt tot groei en stabiliteit en daar heeft Nederland uiteindelijk voordeel aan.’ Daarmee doelt hij op de migratie van hulprelatie naar handelsrelatie, waar Nederland zich op wil richten.

Maar kan Nederland echt zoveel voordeel halen uit het Afrikaanse continent? ‘Ja’, denkt Knapen. ‘Afrika is de belofte voor de toekomst. De economieën van veel Afrikaanse landen zijn de laatste jaren ongelooflijk hard gestegen. Mozambique is daarvan een prachtig voorbeeld, dat land is nu interessant voor Nederlandse bedrijven om in te investeren.’

En als armoedebestrijding en eigenbelang dan toch met elkaar botsen? ‘Natuurlijk helpen we allereerst mensen in grote armoede en nood’, zegt Knapen, ‘maar we moeten ook keuzes maken en kijken in welke landen het mes aan twee kanten kan snijden.’

Praktische zaken

De ingrijpende keuzes die Knapen in zijn beleid maakt worden gebaseerd op het WRR rapport ‘Minder Pretentie, Meer Ambitie’, kunnen we lezen in het regeerakkoord. Toch heeft de regering nog geen officiële reactie gegeven op het WRR rapport. ‘Hoe kunt u nu al uw beleid bekend maken, terwijl u nog geen officiële visie hebt bepaald’, vraagt Vice Versa.  ‘De regering moet nu vooral pragmatisch zijn’, legt Knapen uit. ‘De maatschappelijke discussie rondom de visie en de toekomst van het Nederlandse ontwikkelingsbeleid is ontzettend belangrijk, maar wij moeten nu eenmaal met een begroting komen. Daarbij hebben wij ons voordeel gedaan met de richtlijnen uit het WRR rapport.’

Ook over de landen die zullen afvallen volgt meer informatie. Knapen zal binnenkort de eerste vijf landen bekend maken die af zullen vallen. In het voorjaar volgen nog een aantal landen. ‘Die keuze maken we door te kijken in welke landen Nederland het meeste verschil kan maken en in hoeverre een land afhankelijk is van hulp’, licht Knapen tot slot toe.