Vanochtend is in de Tweede Kamer het debat over de regeringsverklaring begonnen, dat mede door de Partij voor de Vrijheid  (PVV) tot stand is gekomen.  We weten dat de PVV tegen ontwikkelingssamenwerking is, maar wat ligt er achter hun standpunten? Vice Versa sprak vorige week tijdens de viering van resolutie 1325 met Tweede Kamerlid en buitenlandwoordvoerder Wim Kortenoeven.

Wat brengt u hier op deze dag voor de vrouwenrechten?

‘Dit onderwerp spreekt me erg aan. Vrouwenrechten is relatief een van de slechtst besproken mensenrechtenonderwerpen, terwijl het gaat om de helft van de wereldbevolking. Vrouwenrechten worden in veel landen systematisch vertrapt en daar willen we proberen wat aan te doen. Daar is vooral inzicht voor nodig. Als mensen hier (op de viering van resolutie 1325, red.) de boerka willen zien als een stukje emancipatie, heb ik het gevoel van een andere planeet te komen. Je moet het onderliggende probleem wel durven benoemen. De boerka is een islamitisch instrument om vrouwen van hun unieke persoonlijke identiteit te beroven. Waar het gaat om mensenrechten in het algemeen en vrouwenrechten in het bijzonder, is de islam wel degelijk een reusachtig probleem. Als mensenrechtenactivisten dat niet willen erkennen, zoals ik op deze bijeenkomst meemaakte, leidt de inzet voor vrouwenrechten in islamitische landen niet tot resultaat.’

Waarom is de PVV tegen ontwikkelingssamenwerking?

‘Wij zijn inderdaad tegen ontwikkelingssamenwerking. Het is een instituut geworden dat gepolitiseerd is. Vroeger ging het nog om arme mensen te helpen en waterputten te slaan. Nu is het een industrie geworden. Er zijn zoveel medefinancieringsorganisaties: het zijn allemaal koninkrijkjes. Bovendien houden ze zich soms bezig met politieke zaken en dat heeft natuurlijk helemaal niets met ontwikkelingssamenwerking te maken. Sommige MFO’s die in het Midden-Oosten actief zijn, zoals ICCO, behartigen de Palestijnse belangen en steunen zelfs politieke agitatie tegen Israel. Terwijl in Egypte mensen creperen omdat ze geen schoon drinkwater hebben, bedrijven zij politiek voor de Palestijnen, die wel schoon water hebben. Dat is bizar en daar zijn wij op tegen.’

‘We willen alles schrappen dat buiten noodhulp valt. Pas als je je eigen zaakjes op orde hebt, kun je in het buitenland uitdelen. Of mensen aan goede doelen uitgeven moeten ze zelf kunnen uitmaken. Maar zoals het nu gedaan wordt, is het onrechtmatig beheer van belastinggeld. Ik hoorde onlangs dat ook de provincie Zeeland ontwikkelingshulp verleent! Dit is een principiële zaak, je moet niet met andermans centen goede dingen gaan doen.’

‘Noodhulp daarentegen is wel goed. We moeten de mensen elders natuurlijk niet laten creperen. In Haïti bijvoorbeeld. Al zal daar waarschijnlijk ook geld aan de strijkstok zijn blijven hangen.’

Wat is mis mee dat organisaties zich bezighouden met de belangen van de Palestijnen? Tenslotte wordt hen ook wel onrecht aangedaan door Israel.

‘Daar heb je de politiek voor, maar niet ontwikkelingssamenwerking. Ik zie ook wel onrecht daar waar het is: en dat is wereldwijd. Maar ontwikkelingssamenwerking is niet bedoeld om politiek onrecht te bestrijden.’

Juist in het maatschappelijk middenveld zit de kracht om ook de politiek ter verantwoording te roepen, dat is toch een van de belangrijkste dingen in een democratie?

‘Of daar de kracht in zit weet ik niet. De doelstelling van ontwikkelingssamenwerking is om een instrument te zijn van het buitenlands beleid. Het is toch te gek voor woorden om de regering voor de voeten te lopen met belastinggeld van diezelfde regering? Terwijl ontwikkelingssamenwerking een instrument van Buitenlandse Zaken moet zijn, wordt dat beleid soms door diezelfde organisaties ondermijnd. MFO’s moeten terug naar hun kerntaken. Ze moeten zich bezig houden met armoedebestrijding, dat wordt heel expliciet genoemd in het beleid van Buitenlandse Zaken, dus niet met politiek.’

Als die politieke angel eruit wordt gehaald en de ontwikkelingssamenwerking weer teruggaat naar pure armoedebestrijding, willen jullie er dan wel mee doorgaan?

‘Nee, de PVV wil dat de staat primair de belangen van de eigen burgers beschermt: “To protect life, liberty and property”, om het in de woorden van Locke te zeggen. De staat moet geen moloch worden. Ontwikkelingssamenwerking is geen primaire taak van de staat, maar een persoonlijke verantwoording van de burger. MFO’s hebben hun bestaansrecht ontleend aan de verzuiling. Die organisaties zijn destijds door burgers opgericht om namens die burgers armoede in de Derde Wereld te bestrijden. Onafhankelijk van de overheid, net als het Rode Kruis niet van de overheid afhankelijk is. Goed werk wordt vanzelf door de samenleving gesteund, zoals blijkt uit het succesverhaal van het onafhankelijke Rode Kruis. Organisaties moeten vooral doorgaan met goede projecten doen, maar niet via belastinggeld. Het is de taak van de overheid om ervoor te zorgen dat Nederlanders ongehinderd kunnen leven. Niet om iets in Uganda te gaan doen.’

Als het een taak van de staat is burgers te beschermen, dan zou ze zich toch juist moeten inzetten voor arme landen? Je kunt Nederland niet los zien van de rest van de wereld. Immigratie bijvoorbeeld, voor de PVV een belangrijk punt, komt voor een groot deel juist door die armoede en onveiligheid in het buitenland.

‘Dat is wel interessant wat je zegt, maar dat verband is niet zo duidelijk. Arend Jan Boekesteijn (oud-Kamerlid van de VVD en bekend criticaster van de ontwikkelingssamenwerking, red) bijvoorbeeld zegt dat het netto rendement van ontwikkelingshulp negatief is. Ontwikkelingssamenwerking werkt niet. Boekesteijn heeft haarfijn aangeboord hoe scheef het gegaan is, met onweerlegbare argumenten. Ons standpunt blijft dat, behoudens noodhulp, ontwikkelingshulp geen kerntaak is van de overheid. Noodhulp is puur humanitaire hulp: het gaat om mensen, niet om systemen.’

Waar leg je de grens? De hongersnood in de Hoorn van Afrika is al jarenlang bezig, maar niet minder een humanitaire ramp dan Haïti.

‘Het is inderdaad lastig om de grens te trekken. Maar de voortdurende honger daar geeft al aan dat ontwikkelingssamenwerking niet effectief is.  Wat los je ermee op als je die mensen één boterham geeft en een tent? Jíj krijgt dan een goed gevoel en zij zitten morgen nog in die tent en dan is het brood op. Dat is het snerpende, en ik gebruik uitdrukkelijk het woord snerpende, van ontwikkelingssamenwerking. Het lijkt allemaal zo aardig, maar ze schreeuwen keihard terug dat het ontoereikend is. En dan is er natuurlijk het aspect van uitkeringsafhankelijkheid, een verslaving die initiatief doodt en daarmee toekomstperspectief. Als je echt iets wilt doen, moet je naar de kern van de zaak gaan. Kijk nu naar Pakistan en Afghanistan: de problemen daar komen voor een belangrijk deel door de islam, en een deel door de cultuur, door de tribale samenlevingen daar.’

Uganda is ook een tribale samenleving, maar niet islamitisch.

‘Inderdaad, in Uganda zijn er ook problemen met de tribaal ingerichte samenlevingen. Maar bijvoorbeeld in Zuid-Soedan is het onderliggende probleem wel weer de islam. De christenen en animisten in het zuiden zijn voor de islamitische noorderlingen minder waard. De islamitische janjaweed verkrachten de niet-islamitische vrouwen op grote schaal.’

Wat wilt u aan dat soort problemen doen?

‘Soms moet je erkennen dat wat je wilt niet kan. Je kan wel moeite doen, maar soms is er sprake van een onoplosbaar probleem. Echter, aan bijvoorbeeld iemand als Al-Bashir (de president van Soedan, red.), daar moet je wel wat aan doen – koste wat kost. Laatst was hij in Kenia. Dan snap ik niet waarom er geen sanctie tegen dat land komt, je moet zo’n misdadiger toch pakken en voor het Strafhof brengen? Het was toch onbestaanbaar geweest als Himmler na de oorlog door de Argentijnse president ontvangen werd? Het is hypocriet om toe te staan dat zo’n Al-Bashir niet opgepakt wordt. Daar kan ík nu om wakker liggen, want ik vrees dat hij tot herhaling in staat is, als volgend jaar het zuiden van Soedan zich voor afscheiding uitspreekt. Verdragsmatig ben je verplicht iets aan genocide te doen. Maar als wij dat soort dingen zeggen in verband met islam, worden we niet altijd serieus genomen.Terwijl mensenrechten feitelijk onze core business zijn en niet alleen als de schenders islamitisch zijn. Momenteel denkt de buitenlandcommissie van de Tweede Kamer over het organiseren van een werkbezoek aan China. Ik vind dat de daar spelende mensenrechtenkwesties dan een behoorlijke rol moeten spelen en dat we anders moeten overwegen om niet te gaan. Maar of ik daar van iedereen steun voor krijg is nog maar de vraag.’

Zou dat misschien kunnen komen omdat u voortdurend de islam als schuldige aanwijst?

‘Ja, maar dat moet je toch zeker óók kunnen zeggen. Mijn motivatie is echt net zo zuiver als die van bijvoorbeeld de PvdA-woordvoerder. Het zou toch van de gekke zijn als alleen zij iets zouden mogen zeggen over dit soort kwesties, maar wij niet omdat wij het beestje bij zijn naam noemen? Ik ben niet naïef, ik weet ook dat China een belangrijke handelspartner is die je niet al te hardhandig de oren kunt wassen. Maar je moet wel authentiek blijven. Je moet de Nederlandse belangen natuurlijk niet beschadigen, maar wel consequent zijn.’

Tot slot, voelde u zich eigenlijk niet een beetje een vreemde eend in de bijt vandaag?

‘Het is niet leuk dat er meteen zoveel gesis en afkeuring komt zodra ik mijn mond over de islam opendoe. Als Midden-Oosten specialist heb ik veel gereisd en veel meegemaakt. Ik weet wat er in die landen aan de hand is. Alleen hier, in die vijf minuten dat ik kan praten (tijdens het debat op de viering van resolutie 1325, red.), wordt mijn punt niet goed ontvangen. Dat knijpt een beetje. Ik ben geen misantroop, maar eenmensenvriend, en wil het beste voor iedereen. Dat is waarom ik bij de PVV zit en waarom ik hier vandaag was.’