Volgende week maandag, 1 november, wordt de uitslag bekendgemaakt van MFS-2.  Dan komt er een einde aan een zenuwslopende subsidieprocedure en zullen 22 allianties eindelijk te horen krijgen hoeveel subsidie ze de komende vijf jaar zullen krijgen. Wie zijn er nog in de race en om welke bedragen gaat het precies?

Grote blijdschap bij de twintig toegewezen clubs na het goede nieuws op 1 april: ze waren door naar de tweede ronde van het tweede Medefinancieringsstelsel (2011-2015), ook wel MFS-2 genoemd. Later voegden zich daar nog drie bij die na de bezwaarprocedure alsnog door mochten of die wegens andere redenen uitstel hadden gekregen. Even konden ‘de uitverkoren’ organisaties opgelucht ademhalen, maar komende maandag is het voor hen alweer een spannende dag.  ‘s Middags om vier uur zullen ze per mail te horen krijgen welk bedrag ze precies zullen gaan krijgen. Krijgen ze alles wat ze hebben gevraagd? Of slechts een (klein) percentage? Of slagen ze er helemaal niet in om de eis van minimaal zestig punten te halen? Het is nog spannend of ze maandag wederom kunnen juichen…

Even in het kort…
Het Medefinancieringsstelsel is een soort competitiestrijd tussen ontwikkelingsorganisaties om subsidie te krijgen bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken, dat een bedrag van 2,125 miljard euro kan verdelen. Dit keer is het voor het eerst gebruik gemaakt van allianties. Om de ‘versnippering’ tegen te gaan, wilde de vorige minister, Bert Koenders, dat organisaties samenwerkingsverbanden zouden vormen. In totaal waren er dit jaar 43 aanvragen ingediend, goed voor een totaalbedrag van 3,7 miljard euro. Voorstellen werden getoetst op de kwaliteit van de organisatie, het beknopte programmavoorstel en hoe goed er samengewerkt wordt binnen de alliantie. Waren er voldoende vakjes aangevinkt in deze afzonderlijke toetsen en zodoende een voldoende score behaald, dan konden allianties door naar de tweede ronde. In deze tweede ronde zullen ze beoordeeld worden op het uitgebreide programmavoorstel, waarbij 100 punten kunnen worden behaald. Deze voorstellen zijn op 1 juli ingediend en maandag wordt er dus definitief over beslist.

Wie beslissen er over de aanvraag?
Ambtenaren van Buitenlandse Zaken en ook ambassademedewerkers zullen advies uitbrengen, maar uiteindelijk is Ben Knapen, de nieuwe staatssecretaris van ontwikkelingssamenwerking, de eindverantwoordelijke. Hij zal de definitieve beslissingen nemen. Een pittige klus: net een week geïnstalleerd moet de kersverse nieuwe bewindspersoon zich nu als een bezetene inlezen om voor maandag een beslissing te kunnen maken. En met de regeringsverklaring aan de Tweede Kamer is het natuurlijk een erg drukke week. Een telefoontje afgelopen maandag naar het ministerie wekt de indruk dat er dan ook nog een heleboel moet gebeuren.

Wie zijn er nog in de race?
Twintig allianties zijn door de eerste ronde gekomen, dit zijn in totaal 74 organisaties. Drie allianties mochten in een later stadium alsnog door. Van deze laatste groep worden twee meegenomen in de subsidietoekenning van 1 november, van een is het lot nog onbekend.

Op de lijst met ‘gelukkigen’ veel grote spelers: Oxfam Novib, IKV Pax Christi, Cordaid, ICCO, Plan Nederland, het Rode Kruis, Hivos.. ze staan er allemaal op. ICCO en Cordaid zelfs drie keer.

Kleine organisaties zijn ook vertegenwoordigd, zoals de 1% club (in de IMPACT alliantie met Oxfam Novib), Akvo (Connect4Change alliantie, met onder andere Cordaid en ICCO) en de Yente Foundation (ICCO alliantie, met onder andere EDKUkans).

Veel voorkomende thema’s op de lijst met toegewezen organisaties zijn onderwijs, gezondheidszorg, democratisering en goed bestuur, kinderen en mensenrechten. Er is daarentegen ook voor enkele ‘minder voor de hand liggende’ thema’s toekomst binnen het MSF-2, zoals persvrijheid, biodiversiteit en inzet van ICT in ontwikkelingslanden.

Er is veel kritiek gekomen op de schijnbaar ‘traditionele’ keuze van het ministerie voor grote spelers en traditionele thema’s. De Nijmeegse wetenschapper en ontwikkelingsdeskundige Lau Schulpen in een eerder nummer van Vice Versa: ‘Hoewel die oude bekenden ongetwijfeld nieuwe en innovatieve interventies en werkwijzen kunnen verzinnen (iets dat we niet weten omdat we de inhoud van de aanvragen niet kennen) lijkt het louter op basis van de goedgekeurde organisaties moeilijk vol te houden dat de uitkomst van deze ronde een uiting van de zo gewenste modernisering van OS behelst.’

Welke allianties zijn afgewezen?
Veel kleine, gespecialiseerde organisaties zijn er niet doorheen gekomen, tenzij ze zich hadden aangesloten bij een alliantie met grotere organisaties (uitzonderingen zoals World Granny, Rural Energy Foundation en Wetlands International Foundation, die allemaal in een relatief kleine alliantie zitten, daargelaten). Dat er bewust niet voor deze organisaties is gekozen, ligt niet voor de hand: kleine organisaties hebben waarschijnlijk minder ervaring, minder financiële middelen en mankracht om het voorstel zo waterdicht te maken dat alle secties ‘vinkproof’ zijn.

Meest opvallende afvaller is Solidaridad dat een samenwerkingsverband had met het Wereld Natuur Fonds. De Fair Traide Alliantie is eveneens niet door de eerste ronde gekomen. Ook voor Vluchtelingenwerk Alliantie en de Migranten Alliantie stopte de ‘strijd’ al bij de eerste ronde. Voor Aim for Human Rights, aangesloten bij de ‘Access for Justice’ alliantie, kwam het nieuws dat ze niet door waren als een grote klap. Zij besloten zelfs de stekker uit hun organisatie te halen.

Vooral de afwijzing van Solidaridad stuitte op veel verontwaardiging. Juist in een tijd dat eerlijke handel en samenwerking met het bedrijfsleven in opkomst is, wordt de keuze om geen subsidie aan Solidaridad en de Fair Trade Alliantie toe te wijzen door veel critici gezien als een gemiste kans voor innovatie en vernieuwing op een zo belangrijk thema als duurzame economische ontwikkeling. Nico Roozen, directeur van Solidaridad: ‘Vijf jaar lang hebben we gewerkt met het ministerie aan vernieuwing. Nu worden we als innovatieve organisatie weggesneden uit het hart van de financiering voor ontwikkelingssamenwerking.’

Volgens het ministerie is uitsluitend gekeken naar de kwaliteit van de voorstellen. Inhoud van thema’s en grootte van de organisaties speelden in de beoordeling niet mee. De afgewezen allianties, hoe vernieuwend ze ook mogen zijn, hebben simpelweg geen goede voorstellen ingediend, vindt het ministerie.

Voor hoeveel geld is er aangevraagd?
Samen hebben de ontwikkelingsorganisaties die door zijn naar ronde 2 voor een bedrag van 2,9 miljard euro aangevraagd. De meeste gevraagde bedragen schommelen tussen de 30 miljoen en 90 miljoen euro, met enkele gigantische uitschieters. De top vier met de grootste bedragen die nu aangevraagd zijn:
1.    ‘Samen voor verandering’ (Cordaid, Mensen met een Missie; IKV Pax Christi; Impunity Watch; WEMOS; Nederlandse Rode Kruis; Both Ends): 531.250.000 euro;
2.    IMPACT (Oxfam Novib; 1%club; Butterfly works; Himilo relief and development association): 531.250.000 euro;
3.    ICCO Alliantie (ICCO, EDUkans; PKN/KerkinActie; Prisma; Share People; Yente Foundation; ZZG): eveneens het ‘magische’ bedrag van precies 531.250.000 euro;
4.    Hivos Alliantie (Hivos, IUCN, Mama Cash, Press Now): 413.180.000

Samen zijn deze organisaties al goed voor ruim twee miljard euro. Mochten zij dus allemaal de Programmatoets succesvol doorlopen, dan is er slechts 125 miljoen over voor de overige 18.

Bescheidener bedragen zijn aangevraagd door de Water, Energy and Food Alliantie met de FACT Foundation en de Rural Energy Foundation (ruim 10 miljoen euro) en Transition in the East Alliance met het Global Initiative on Psychiatry en World Granny (14 miljoen euro).

Het valt op dat in de lijst met afvallers, de grootste uitschieter het AIDS Fonds is met 104.388.000 euro. De rest van de allianties komt zelden boven de 70 miljoen euro uit. Had het ministerie dus meer kleinere allianties gekozen, dan had de ‘koek’ eerlijker verdeeld kunnen worden.

Wat duidelijk is, is dat het loont om in meerdere allianties te zitten: als ICCO in alle drie de allianties succesvol zal zijn, zal het maar liefst naar 666.348.000 euro kunnen meedingen (dit bedrag moet natuurlijk weer worden verdeeld over de verschillende organisaties binnen de alliantie). Voor Cordaid staat een bedrag van 661.126.600 euro open.

Hoe zal de 2,125 worden verdeeld?
Als er voor 2,9 miljard euro is aangevraagd en er 2,125 miljard beschikbaar is, moet er dus nog voor 775 miljoen euro worden gesneden. Hoe gaat het ministerie dat doen?

Het ministerie kan niet alle aangevraagde bedragen volledig toekennen, dus zal het een verdeelsleutel toe gaan passen. Daarbij is de uiteindelijke score van een alliantie bepalend. Hoe hoger de alliantie scoort op de verschillende toetsen, des te hoger zal het percentage van het aangevraagde bedrag zijn dat toegekend gaat worden. Heeft een alliantie uitzonderlijk goed gescoord, dan kan het wellicht het hele bedrag krijgen dat is gevraagd. Staat een alliantie lager op de rangorde, dan zal er een relatief klein deel van het aangevraagde bedrag toegekend worden.

Is 2,125 miljard wel echt 2,125 miljard?
Het totaal bedrag van 2,125 miljard gaat niet in 1 keer uitgekeerd worden, maar per jaar: 425 miljoen per jaar dus. Dit bedrag kan worden verhoogd met maximaal 75 miljoen per jaar als de kwaliteit van de voorstellen erg goed is. Maar, zoals de toenmalige minister Verhagen stelt in een kamerbrief van 17 mei:  ‘De inzet van de bandbreedte zal voorts mede afhankelijk zijn van de op dat moment beschikbare budgettaire ruimte.’ Op het moment lijkt deze met de bezuinigingen op de ontwikkelingssector niet zo groot te zijn.

Die 75 miljoen extra zit er waarschijnlijk niet in, maar staat het bedrag van 425 miljoen eigenlijk wel vast? De Staatscourant spreekt van een ‘richtbedrag’ tussen het ‘plafondbedrag’ van 425 miljoen en – eventueel met een extra ‘bandbreedte’ van 75 miljoen – 500 miljoen. Het gaat dus om ‘richtbedragen’ waarbij die 425 miljoen al het ‘plafond’ is. Maar waar is dan die ‘vloer’? Over een minimumbedrag wordt niet gerept. In de bewoordingen van minister Van Ardenne bij de toekenning van MSF I (2007-2010) heeft ze het plafondbedrag van 2.110 miljard euro toentertijd ‘volledig benut’.

Of de nieuwe staatssecretaris nu weer dat bedrag volledig zal ‘benutten’, hoeft dus helemaal niet per definitie het geval te zijn. Nu er overal op bezuinigd wordt en alles en iedereen eraan moet geloven, is het onwaarschijnlijk dat de NGO’s de dans zullen ontspringen. De kans is dan ook zeer reeel dat er op het bedrag van 2,125 miljard alsnog wordt beknibbeld.

Ook gezien het feit dat het bedrag per jaar wordt uitgekeerd en het klimaat voor ontwikkelingssamenwerking de komende vier jaar waarschijnlijk niet al te gunstig is, is het voor organisaties, ook al zullen ze maandag goed nieuws krijgen, waarschijnlijk nog te vroeg om rustig achterover te leunen.