Woensdagavond 14 September werd de bijeenkomst ‘Ontwikkelingssamenwerking voor dummies’ georganiseerd door de Studentenvereniging Ontwikkelingssamenwerking Leiden (SOL). Een toverformule voor een baan in de OS bracht de avond niet, wel enkele goede tips. Belangrijkste conclusie: wil je echt verzekerd zijn van een baan in de ontwikkelingssector, ga dan logistiek studeren.

Marleen Knijff, directie-assistent bij Hivos, kijkt de zaal in waar zo’n 20 tot 30, voornamelijk Leidse, studenten aanwezig zijn. Ze begint haar presentatie optimistisch: ‘Ik zag aan de deelnemerslijst dat jullie breed vertegenwoordigd zijn. Antropologen, bedrijfskunde, geneeskunde, psychologie; ik denk dat iedereen wel een plekje binnen de ontwikkelingssector kan vinden.’ Een zucht van opluchting voor de hard zoekende afgestudeerde?

Verderop in haar presentatie wordt echter duidelijk dat een carrière in de ontwikkelingssamenwerking zo makkelijk nog niet zal zijn. Toch is ze ervan overtuigd dat iedereen uiteindelijk zal vinden wat bij hem of haar past. Immers: ‘Je kan altijd een baan buiten de ontwikkelingssector hebben, maar daarnaast vrijwilligerswerk doen in bijvoorbeeld een wereldwinkel.’

Zo is het wel heel makkelijk te stellen dat iedereen op den duur wel iets zal vinden. Met werken in een wereldwinkel is natuurlijk niets mis, maar de meeste starters die gemotiveerd van hun studie komen en popelen om aan de slag te gaan, ambiëren toch iets meer dan dat. Gelukkig dat Marleen in haar verhaal toch enkele interessante tips en informatie heeft die van nut kunnen zijn als je echt die carrière binnen de OS ambieert.

‘CV building’

Tijdens of vlak na je studie kun je al beginnen met je CV te ‘builden’. Zo is het goed als je stage loopt. Zelf heeft Marleen Knijff stage gelopen bij de Nederlandse ambassade in Bolivia op de afdeling Good Governance. Zo krijg je een kijkje in de keuken, doe je praktijkervaring op en het is handig voor je netwerk. Zelf had ze daar geen specifieke taak en bleef het vooral bij ‘snuffelen’. Ze raadt de studenten dan ook aan in je stage een duidelijke opdracht binnen te slepen waarmee je echt aan de slag kan.

Verder is de medewerkster van Hivos voor haar afstudeeronderzoek naar Mexico geweest. ‘Buitenlandervaring is erg belangrijk. Je kunt niet weten wat er speelt als je zelf nog nooit in een ontwikkelingsland bent geweest. Door werkgevers wordt het ook ontzettend gewaardeerd.’ Dus: ga vrijwilligerswerk doen, doe je afstudeeronderzoek in het buitenland, of hang  gewoon de toerist uit. Iedere buitenlandervaring is waardevol.

Maar ook in Nederland kun je nuttige dingen doen. Marleen heeft zelf een paar jaar lang gewerkt bij de stedenband Utrecht – León, een stadje in Nicaragua. Daar heeft ze veel dingen geleerd op het gebied van fondsenwerving, reorganisatie en projectbeheer. Hier heeft ze in haar huidige functie bij Hivos nog profijt van.  Tip: ga vrijwilligerswerk doen, of sluit je aan bij commissies van studentenverenigingen. Op die manier bouw je aan je competenties en vaardigheden.

Het Spoorwegmuseum

Ondanks haar mooie CV, is Marleen Knijff na haar studie Sociale Geografie ook niet meteen de sector ingerold. Ze heeft eerst meer dan een jaar bij het Spoorwegmuseum gewerkt. Hoewel ze liever meteen binnen de OS aan de slag was gegaan, is ze achteraf toch erg blij met haar ervaringen. ‘Je leert veel vaardigheden die je op de universiteit nog niet hebt opgedaan en die belangrijk zijn voor je ontwikkeling. Hoe ga je met collega’s om of met je baas, hoe organiseer je evenementen, hoe leer je ‘nee’  zeggen?’

Het zijn algemene vaardigheden die je in iedere baan nodig zult hebben. Een troost dus voor iedere starter die nog niet de baan van zijn of haar dromen heeft gevonden: iedere werkervaring is nuttig en binnen ieder werk kun je jezelf ontwikkelen.

Hoge functie-eisen

Allemaal handige tips, maar niet heel veel nieuws onder de zon. De prangende vraag is: is er nu echt een baan voor iedereen die de ontwikkelingssamenwerking in wil? Ook al gaat Marleen Knijff niet direct in op het recente onderzoek van Vice Versa over de moeilijkheden van starters in de sector om een baan binnen de sector te vinden, wel onderkent ze dat het erg lastig is binnen te komen en dat er tegenwoordig steeds hogere functie-eisen worden gesteld.

Zelf heeft ze dat direct ervaren toen ze solliciteerde op een young professional functie van ICCO. Ze had buitenlandervaring, vrijwilligerswerk gedaan, de juiste studie: kortom, een prachtig CV. Ze dacht dat ze die baan wel in haar zak zou hebben. Helaas werd deze functie voor haar neus weggekaapt door iemand die al negen jaar veldervaring had in Ecuador. Hoezo ‘starters’functie?

Logistiek studeren

Voor een makkelijkere instroom in de OS-sector wijst Marleen Knijff op een huidige trend binnen de sector. NGO’s zijn nu meer op zoek naar mensen met specifieke expertise en minder naar generalisten. ICT’ers, landbouwdeskundigen, communicatiedeskundigen, financieel managementbeheerders: voor iedereen is er wel wat.  Of logistiek, ook een belangrijke: ’Met een logistieke achtergrond  kun je zomaar aan de slag binnen de ontwikkelingssamenwerking.’

Maar de antropologen, politicologen of ontwikkelingsstudies-studenten dan? Een antropologie-studente in de zaal vraagt zich af of er nog wel wat te doen is voor mensen zoals haar. Dan zul je al gauw op een functie als projectmanager of programmabeheerder terecht komen. Ook interessant, maar moeilijker gezien de enorme concurrentie.

Wat ook helpt volgens Marleen is dat je goed bent in het binnenhalen van geld. ‘Met ervaring met fondsenwerving zouden ze bij Hivos ontzettend blij zijn’, aldus de directieassistente. Logisch, gezien de huidige economische crisis en bezuinigingsrondes. Maar wellicht niet helemaal wat je voor ogen had toen je aan je studie antropologie begon.

Een belangrijke oorzaak voor de schaarste aan banen in de ontwikkelingssector is dat de uitvoering van projecten tegenwoordig wordt overgelaten aan lokale partners. De ontwikkelingssamenwerker die er zelf op uit ging om de mensen in het Zuiden iets te leren, behoort tot het verleden. Daardoor zijn er automatisch ook minder banen in het veld. Wel is er nog steeds behoefte aan mensen met heel specifieke kennis, die naar het land zelf gaan en de lokale partners helpen met capaciteitsopbouw. Maar ook hier geldt dat je specifieke expertise moet hebben.

Weinig doorstroommogelijkheden

Is het je dan uiteindelijk tóch gelukt om binnen te komen bij een organisatie, dan is het zelfs met een aantal jaren werkervaring moeilijk om door te stromen naar hogere functies. Marleen haar vrienden bij de overheid of het bedrijfsleven hebben nu al veel sneller carrière gemaakt dan haar.

Ze wijst er ook op dat het belangrijk is om te beseffen dat je erg flexibel moet zijn.  Organisaties werken tegenwoordig heel weinig meer met vaste contracten. De meeste medewerkers hebben tijdelijke contracten, wat betekent dat ze na twee of drie jaar weer op zoek moeten naar ander werk. ‘Wil je zekerheid, dan kun je niet zomaar in de ontwikkelingssector terecht.’

Wederom spoort de spreekster de aanwezigen aan goed na te denken wat bij je past. Word je door alle moeilijkheden afgeschrikt, dan kun je altijd nog overwegen om vrijwilligerswerk te gaan doen. En dan is er ook nog de serieuzere optie om het bedrijfsleven in te gaan. Niet alleen binnen ontwikkelingsorganisaties kun je namelijk je idealisme kwijt. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is ontzettend hip aan het worden. Overheden, NGO’s en de commerciële sector werken steeds meer samen.’Help je de wereld met nog 20 Hivossen erbij?’, vraagt Marleen zich af. Ze denkt van niet. Een grote speler zoals Shell daarentegen heeft ontzettend veel invloed en kan veel veranderen.

Tenslotte wijst Marleen nog op een aantal websites en programma’s zoals de bij een ieder bekende en vaak geraadpleegde vacaturesite OneWorld, de stichting SIW, VSO, het JPO programma bij Buitenlandse Zaken, waar starters werkervaring op kunnen doen bij de VN en het Togetthere programma van ICCO.

Ook is ze erg enthousiast over de Advanced Master in International Development van het CIDIN, een programma dat vier dagen werken bij een ontwikkelingsorganisatie combineert met een dag lessen volgen aan de universiteit. Helaas is de deadline voor dit programma vorige week verstreken.

Ontwikkelingssamenwerking voor ‘smarties’

Het tweede deel van het programma bestaat uit een workshop CV-opbouw en sollicitatiebrief schrijven. Er volgt een levendige presentatie van Simone Kleijsers van de Studenten Loopbaan Service van de Universiteit Leiden. Ze maakt meteen korte metten met de titel van het programma. Ontwikkelingssamenwerking voor ‘dummies’: als we er zó in staan, wordt het natuurlijk nooit wat. ‘Je moet het als een smartie gaan doen’, aldus Keijsers. ‘Jullie kunnen heel veel als pas afgestudeerden. Wordt bewust van datgene wat je te brengen hebt. Weet wie je bent, weet wat je kunt. Als je er zelf niet in gelooft, doet je aanstaande werkgever dat ook niet.’

Na deze wijze les volgen er een heleboel praktische tips voor het maken van je CV en sollicitatiebrief. Een korte selectie van Keijsers’ tips:

• Een bekende, maar erg belangrijke: maak je CV niet langer dan twee kantjes, vooral niet als je een starter bent. Als je veel baantjes hebt gehad of in veel commissies hebt gezeten, ga dan samenvoegen. Laat ook niet te gauw dingen weg. Als je vijf jaar aan de kassa bij de Albert Heijn hebt gezeten, zegt dat ook iets over jou.

• Schrijf eerst een algemene CV waar je alles, maar dan ook alles wat je ooit hebt gedaan erop zet. Ga dan voor iedere specifieke sollicitatie een selectie maken van datgene wat het meest relevant is voor die baan.

• Schrijf altijd meer over je opleiding dan wat en waar. Noem er belangrijke vakken bij, of het onderwerp van je afstudeeronderzoek. Niet iedereen weet bij voorbaat wat jou studie in houdt.

• Doe nooit minder dan twee dagen over een sollicitatiebrief. Over haar eerste brief deed Simone Keijsers twee weken, over haar laatste twee dagen. Als je lang de tijd neemt, kun je herlezen, herformuleren, scherper formuleren, nog een keer overlezen, op spelling checken en nog een keer herlezen. Zo maak je uiteindelijk een perfecte brief.

Een dikke huid

Naast al deze praktische tips is het uiteindelijk ook erg belangrijk een dikke huid te kweken. Je zult een keer afgewezen worden, of tien keer, of twintig keer, of dertig keer. Toch moet je gewoon door solliciteren en in jezelf blijven geloven.

Na deze avond zal menig antropoloog die droomt van een baan in de ontwikkelingssector spijt hebben dat hij of zij geen ICT of logistiek heeft gestudeerd. Want dan zitten de ontwikkelingsorganisaties duidelijk wél op je te wachten. Generalisten moeten het doen met meer algemene tips als stage lopen, naar het buitenland gaan, een CV maken van twee kantjes, twee weken doen over je sollicitatiebrief, een dikke huid kweken en in jezelf blijven geloven.  Mocht het daarmee niet lukken, en heb je geen zin jezelf om te scholen tot communicatie- of landbouwdeskundige, dan is er gelukkig altijd nog de optie om vrijwilligerswerk in een wereldwinkel te gaan doen.