Op 9 juni zijn de Tweede Kamer verkiezingen. Reden genoeg om de politieke partijen eens flink aan de tand te voelen over ontwikkelingssamenwerking. Bij het debat in Nijmegen, georganiseerd door Lux, NCDO en het CIDIN, gingen partijleden de discussie met elkaar aan. Kandidaat-kamerlid Sjoera Dikkers van de  PvdA: ‘De milleniumdoelen leiden tot cijferfetisjisme. Als in 2015 blijkt dat we de doelen niet gehaald hebben zegt iedereen “zie je wel, hulp helpt niet”’.

De zaal zit beduidend minder vol dan tijdens het debat enkele dagen eerder in het Academiegebouw in Utrecht. Sjoera Dikkers (PvdA), Christa Meindersma (D66) en Arjan el Fassed (Groen Links) komen hun standpunten voor de tweede keer verdedigen, de andere gasten doen voor de eerste keer mee. Het publiek dat wel is komen opdagen is scherp, kritisch en goed geïnformeerd. Gespreksleider Lau Schulpen (CIDIN) bijt, lichtelijk ironich, de spits af: ‘Traditioneel speelt het buitenlandse beleid geen belangrijke rol in verkiezingscampagnes, zeker niet tijdens een economische crisis. Maar laten we er vanavond vanuit gaan dat internationale samenwerking wél belangrijk is’.

De heilige 0,8%

Bijna alle aanwezige partijen geven aan niet te willen bezuinigen op ontwikkelingssamenwerking en vast te houden aan de 0,8% norm. ‘Van iedere tien euro die we verdienen gaat acht cent naar de allerarmsten. Dit is een vorm van internationale solidariteit’, zegt Meindersma (D66). El Fassed (Groen Links) voegt hieraan toe dat het vanwege de financiële, klimaat en voedselcrisis op dit moment ongepast is om iets van die 0,8% af te smokkelen.

‘Wij willen vasthouden aan de 0,7’, stelt Marijn Noordam (CDA). Ze wordt meteen teruggefloten door Schulpen die haar erop wijst dat ‘vasthouden aan 0,7’ dus betekent dat er wél wordt bezuinigd. Noordam legt uit dat zij de 0,1% flexibel willen besteden. ‘Er moet ruimte komen voor projecten die buiten de OESO-DAC criteria vallen, zoals ontwapeningsprojecten in Congo’.

Sharon Gesthuizen (SP) stelt verontwaardigt dat dit soort activiteiten uit het Defensiepotje betaalt moeten worden. Noordam legt uit dat Defensie haar geld besteedt aan die hard defensie activiteiten, niet aan ontwapeningscampagnes.

Halvering van het budget

De VVD wil het budget voor ontwikkelingssamenwerking halveren: ‘Hulp helpt niet en het geld wordt nu over de balk gegooid’, stelt kandidaat kamerlid Johan Houwers. De VVD denkt de effectiviteit van ontwikkelingssamenwerking te kunnen verbeteren door een jaarlijkse controle van het budget en de bereikte doelen. Houwers: ‘Op deze manier wordt voor- of achteruitgang zichtbaar. Als het geld wél goed wordt besteed, kunnen we besluiten meer te geven’.

Met de ene hand geven, met de andere hand nemen

Alle partijen zijn het erover eens dat er gewerkt moet worden aan een betere besteding van het geld. Gesthuizen (SP) vindt dat de know-how bij Buitenlandse Zaken ernstig verbeterd moet worden: ‘Nu is ontwikkelingssamenwerking een geïsoleerd onderdeel. De overheid moet meer expertise krijgen op dit gebied’.

Dikkers (PvdA) voegt hieraan toe dat we niet met de ene hand moeten geven en met de andere moeten nemen. ‘Het heeft geen enkele zin om koffieboeren in Latijns Amerika te steunen, terwijl we vervolgens de geïmporteerde koffie niet toelaten op onze economische markten’.

Daarnaast is er veel draagvlak voor de adviespunten uit het WRR rapport ‘Minder pretentie, meer ambitie’. ‘Nederland moet zich focussen op gebieden waar ze goed in is zoals watermanagement en vrede en veiligheid’, zegt Noordam (CDA). Schulpen brengt Noordam in lichte verlegenheid door aan te stippen dat het CDA dertien themagebieden in het verkiezingsprogramma heeft staan. ‘Is er dan wel sprake van specialiseren?’. Noordam is het ermee eens dat dit nog steeds veel is, maar al veel minder dan nu. Ook het aantal hulpontvangende landen moet drastisch worden beperkt. El Fassed (Groen Links) noemt Indonesië als voorbeeld: ‘Dit is een opkomende markt. In hoeverre hebben zij onze hulp nog nodig? Deze afwegingen moeten gemaakt worden’.

MDG’s als leidraad voor het beleid?

Geen van de partijen neemt de MDG’s als leidraad voor hun ontwikkelingsbeleid. ‘D66 kijkt breder dan alleen de milleniumdoelen en we gaan vraaggestuurd te werk’, verduidelijkt Meindersma (D66). Iemand in de zaal vraagt zich af waarom de MDG’s niet als leidraad gebruikt kunnen worden aangezien er voor ieder wat wils in zit’. Meindersma geeft aan in te willen spelen op behoeften van landen, en deze verschillen per land en regio: ‘Daarmee ontken ik niet dat de doelen belangrijk zijn’. Volgens Dikkers (PvdA) leiden de MDG’s tot blindstaring op cijfers waarvan de kans groot is dat die negatief uit zullen vallen. Daarom neemt de PvdA mensenrechten als uitgangspunt: ‘Iedereen telt mee, ook daar. Dit zit in de haarvaten van onze partij’.

De EU als platform voor betere coördinatie

Er zijn teveel donoren die ongecoördineerd te werk gaan. Dit leidt tot fragmentatie en minder effectieve hulp. Kan de Europese Unie dienen als een platform voor betere coördinatie? In eerste instantie vindt Gesthuizen (SP) van niet: ‘Bij de EU blijft er teveel aan de strijkstok hangen. Als dat niet verandert houden wij liever zelf de touwtjes in handen’.

‘Maar wij zijn onderdeel van de EU en de EU is één van de grootste donoren, we moéten wel samenwerken’, stelt een kritische doch realistische El Fassed. ‘We kunnen bijvoorbeeld beginnen met een kopgroep binnen de EU vanuit waar we activiteiten in bepaalde landen kunnen coördineren’.

Gesthuizen laat haar eerdere standpunt varen en deelt El Fasseds mening: ‘Op Europees niveau maak je een groter verschil’. De VVD is tégen een grotere invloed van Brussel maar Houwers blijft hangen in onduidelijke en algemene argumenten: ‘Eerst moeten we bekijken wat er precies bereikt is voordat de EU meer zeggenschap krijgt’. Ook de PvdA en CDA sluiten zich aan bij de SP en Groen Links. Wel is Dikkers (PvdA) kritisch over de voorgestelde kopgroep: ‘Straks zit je met Polen in een groep, dan kan je condooms uitdelen in Afrika wel vergeten!’.

Corruptie in ontvangende landen

Alle partijen zijn het erover eens, goed bestuur is essentieel voor ontwikkeling. En corruptie is een dolkstoot voor goed bestuur. Maar hoe gaan we om met corruptie in

hulpontvangende landen? De PvdA heeft een zero tolerance beleid op het gebied van corruptie. ‘Zo staat het op papier, maar in de praktijk is dat natuurlijk erg ingewikkeld’, erkent Dikkers. ‘Het is belangrijk dat er meer actoren, zoals het maatschappelijk middenveld, meekijken zodat de verantwoordingsplicht van regeringen groeit’.

De VVD zegt fors op te treden tegen corruptie. ‘We willen stoppen met het steunen van dictatoriale regimes en we stoppen met het organiseren van schijnverkiezingen. Democratie kun je niet opleggen’, redeneert Houwers. Volgens de VVD kan corruptie bestreden worden door economische groei te stimuleren. ‘Dit leidt tot meer welvaart, en welvaart leidt tot meer democratie en controle’, aldus Houwers. Dikkers (PvdA) gaat hier fel tegen in: ‘Het is niet per se zo dat er in een democratisch land geen corruptie is. Kijk naar Brazilië. Er is een mindshift nodig, mensen moeten weten dat ze uitbetaald krijgen aan het einde van de maand’.

Ook valt Dikkers Houwers aan op zijn pleidooi om economische groei te creëeren. ‘Daar is toch budget voor nodig!?’ Gesthuizen (SP) doet er nog een schepje boven op: ‘Waarom steunt de VVD al die oorlogen dan? We kunnen de democratie daar toch niet naartoe bombarderen?’ Houwers reageert hierop met een zwak argument: ‘Veiligheid en ontwikkelingssamenwerking gaan hand in hand. We moeten eerst zorgen dat er stabiliteit komt’, waarop Meindersma (D66) hem verwijt dat hij ‘eens concreet moet wezen’.

Weinig échte vernieuwing

Het debat wordt snel en gevat gevoerd. Met name de interventies van Dikkers (PvdA), scherp met een humoristische ondertoon, houden het publiek bij de les. Houwers (VVD) komt minder goed uit de verf. Hij houdt zich moeilijk staande in een zaal waarin links domineert en kan de standpunten van zijn partij slecht verdedigen. Echt vernieuwend is het niet. De verkiezingsprogramma’s, waarin het WRR rapport haar sporen duidelijk heeft achtergelaten, worden opgesomd maar een heldere toelichting blijft vaak achterwege.

Lees meer over de standpunten van de politieke partijen over ontwikkelingssamenwerking op de website van NCDO. Daarnaast heeft het Instituut voor Publiek en Politiek (IPP) in samenwerking met EEN, Partos, Politiek 2015 en COS een wereldstemwijzer ontwikkelt, waarin er extra aandacht is voor ontwikkelingssamenwerking.