Op 9 juni zijn de Tweede Kamer verkiezingen. Reden om de politieke partijen eens goed aan de tand te voelen over ontwikkelingssamenwerking. Zijn er nog verfrissende ideeën? Bij het eerste debat in Utrecht, georganiseerd door VoiceOver2015, Partos en de Nederlandse politieke partijen, gingen de woordvoerders het debat met elkaar aan. Kathleen Ferrier (CDA): ‘Ontwikkelingssamenwerking is geen kwestie van goede oneliners.’

Over belangstelling mag de organisatie niet klagen. Voor het eerste verkiezingsdebat over ontwikkelingssamenwerking zijn maar liefst 200 mensen naar het Academiegebouw in Utrecht gekomen. Het publiek is gemengd. Alleen de Partij voor de Vrijheid (PVV) en Trots op Nederland (TON) ontbreken. Het debat wordt geleid door Ralf Bodelier, presentator van het Wereldpodium in Tilburg. Hij spaart de politieke partijen niet. ‘Heeft u het WRR rapport wel gelezen?’

Westerse landen moeten klimaatsteun betalen uit de ontwikkelingsgelden: PvdA vs. PvdD

Ondanks de uitspraak van Ferrier, begint Sjoera Dikkers (PvdA) het debat met een oneliner. ‘De vervuiler betaalt. De PvdA is van mening dat ontwikkelingslanden de klimaatkosten niet hoeven te betalen. De klimaatkosten moeten niet uit het OS potje komen, maar gefinancierd worden door de opbrengsten van de emissiehandel.’

Esther Ouwehand (PvdD) is het hier mee eens. ‘Ontwikkelingslanden hebben vrijwel geen bijdrage aan de klimaatvervuiling. Het landbouwprogramma van westerse landen draagt bovendien bij aan de verdroging in Afrika.’ Toch vindt ze dat de PvdA deze kabinetsperiode te veel op het CDA heeft geleund. ‘Qua klimaatdoelstellingen neigt de PvdA te veel naar het CDA. De resultaten van Koenders en Cramer hadden veel beter gekund. Het moet écht duurzaam. De PvdA heeft het wel over duurzaamheid, maar laat dit beleid vervolgens door het CDA invullen. En voor het CDA geldt dat je moet kijken achter de komma.’

Dit laat Kathleen Ferrier (CDA) niet aan haar voorbij gaan. ‘Ik ben het niet eens met de veronderstelling dat het CDA alles verkeerd heeft gedaan. Zo worden er in de notitie van minister Verburg en Koenders (over de versterking van landbouw in ontwikkelingslanden) hele aardige lijnen uitgezet, al blijft het nog een beetje vaag. We hebben geen tijd gekregen om het concreet te maken. Bovendien gaat alles minder snel dan we willen, doordat we in EU-verband werken.’

Ouwehand (PvdD) vindt dat de kosten voor de klimaatverandering ook anders kunnen worden gefinancierd. ‘Als iedereen minder vlees gaat eten, kunnen we de kosten voor de klimaatverandering tot zeventig procent terugdringen.’ Dikkers (PvdA) vindt dat we als Westerse landen het eten van vlees niet tegen kunnen houden. ‘Juist als landen zich ontwikkelen, stijgt de vleesconsumptie. Dat kun je niet verbieden.’

Ontwikkelingssamenwerking moet zich richten op economische ontwikkeling in plaats van het verbeteren van de levensomstandigheden: SP vs. CDA vs. CU

Manja Smits van de SP (zij vervangt Ewoud Irrgang) is het niet eens met de stelling. ‘Het één kan niet zonder het ander. Zowel economische ontwikkeling als het verbeteren van de levensomstandigheden is nodig. Wij vinden dat de economie in dienst moet staan van de mens. Het overgrote deel van het budget moet dan ook gaan naar de basis.’

Ook Kathleen Ferrier (CDA) is het niet eens met de stelling en vindt dat het en/en is. ‘Op dit punt ben ik het met het WRR rapport oneens. Bovendien vind ik dat we niet mee moeten lopen met hypes. De rol van het bedrijfsleven is te lang ontkend en we moeten niet de ogen sluiten voor het belang van economische ontwikkeling. Maar ik ben bang dat het hele OS-budget naar economische ontwikkeling gaat. Het uiteindelijke doel van ontwikkelingssamenwerking is het zorgen voor minder afhankelijkheid. Bovendien hebben we ons te houden aan de internationale afspraken, zoals de millenniumdoelen. Ik vind dat we naar de context moeten kijken om het budget voor ontwikkelingssamenwerking te bepalen.’

Joel Voordewind van de ChristenUnie (CU) kan niet bij het debat aanwezig zijn en wordt vervangen door Ruud van Eijle, directeur Dorcas Hulp Nederland. Hij kan het debat niet spannender maken. ‘Ontwikkelingssamenwerking is net zo ingewikkeld als politiek. Het is en/en. Als er minder geld gaat naar duurzame armoedebestrijding, dan vind ik dat inhumaan. Dit krijgt ook een te lage waardering in het WRR rapport.’

Blindstaren op percentages

Toch vindt de SP dat ontwikkelingssamenwerking met het CDA aan het roer achteruit gaat, doordat zij  0.1 procent van het bnp ‘flexibel’ in willen zetten. Ferrier is het daar niet mee eens: ‘We moeten ons niet blindstaren op percentages. Het gaat erom dat het budget wordt ingezet voor effectieve armoedebestrijding. Wij houden ons aan de 0.7 procent van het bnp. Die 0.1 procent wordt ingezet in wat werkt.’

De ChristenUnie vindt dat het percentage official development assistance (ODA) juist moet worden verhoogd naar 1 procent. Van Eijle: ‘Dit zou een houding moeten zijn en is ook duurzaam. Waar zit de barmhartigheid?’

‘De ChristenUnie heeft geen patent op barmhartigheid’, reageert Ferrier (CDA). ‘Het CDA heeft de ogen open voor de werkelijkheid. Ontwikkelingssamenwerking is juist ook eigenbelang.’

Vervuild budget

Voor Smits (SP) staat de combinatie van effectief beleid en eigenbelang uit de mond van het CDA voor achteruitgang. ‘De SP vindt dat schuldenkwijtschelding niet in het OS-budget past. Maar het CDA wil dit er niet uit. Zo krijg je juist een vervuild budget.’ Ferrier (CDA) vindt dit een lastig punt. ‘Ik heb moeite met de HIPC (Heavily Indebted Poor Countries) landen, maar dat zijn internationale afspraken. Ik vind dat deze landen de schuldenkwijtschelding in moeten zetten voor armoedebestrijding.’

Wat vinden de drie partijen van de verschillende kanalen (bilateraal, multilateraal, particuliere sector)? Smits (SP) gaat opnieuw voor de nuance en vindt dat de keuze voor een kanaal afhankelijk is van het land en de situatie. Ferrier (CDA) vindt dat de besteding van het OS-budget via  drie kanalen ‘de kracht van Nederland’ is. ‘Het voorstel van Koenders heeft bijgedragen aan de verstatelijking van het particuliere kanaal.’

Een substantieel deel van het OS-budget moet voor defensie worden ingezet: VVD vs. D66 vs. GroenLinks

Han ten Broeke (VVD) is een groot voorstander van deze stelling. ‘Internationale betrokkenheid willen we allemaal. De vraag is: waar begint ontwikkeling? Het gaat in eerste instantie om het brengen van primaire veiligheid. Wij zijn voor het bevorderen van de zelfredzaamheid van ontwikkelingslanden. Ik ben dan ook diep onder de indruk van de 3D benadering van Nederland in Afghanistan (defence,diplomacy and development). De VVD wil dat het OS-budget bij het budget van defensie wordt opgeteld. Dit gaat samen verder als het budget voor Internationale Veiligheid. We moeten veiligheid niet overlaten aan de Verenigde Staten.’

Arjan El Fassed (GroenLinks) is het hier niet mee eens en vindt dat de centrale taak van defensie het ‘beschermen van burgers’ zou moeten zijn, in plaats van het bestrijden van de Taliban, zoals in Afghanistan het geval is. ‘In de toekomst zullen er veel meer conflicten in landen plaatsvinden dan tussen landen. Als elk EU land zich specialiseert, dan hoeft de Nederlandse krijgsmacht niet in haar huidige vorm te blijven bestaan.’

‘Niet snoepen uit het OS potje’

Christa Meindersma (D66) is net als de VVD voor de 3D benadering. Wel vindt ze dat de diplomatie voorop moet staan. Bovendien is ze het niet eens met de stelling. ‘Waarom moet defensie worden betaald uit de OS middelen? Ontwikkeling is juist een voorwaarde voor stabiliteit. Het OS-budget moet worden gehandhaafd, maar het kan wel beter. Niet snoepen uit het OS potje! De organisatie van de Nederlandse krijgsmacht moet zich richten op vredesmissies en het bewaken van stabiliteit.’

VVD is op dreef

Hier is de VVD het niet mee eens: ‘Wat ik niet snap is dat er geen OS geld mag worden uitgegeven aan een militair veldhospitaal. Maar de Afrikaanse Unie wordt wel gesteund! Deze totale schizofrenie leidt ertoe dat we deze twee dingen niet samen kunnen brengen. Laten we juist de handen ineenslaan. De krijgsmacht leeft op een houtje en kan zich nauwelijks bedruipen. Terwijl de jongens en meisjes van Koenders business class vliegen voor SNV.’

Ondanks dat ook het CDA enthousiast is over de 3D benadering, vindt Ferrier de optelling van het defensie en OS budget niet logisch. Ferrier: ‘De kracht zit in de meerwaarde van de samenwerking tussen drie clubs en drie budgetten.’

Arjan El Fassed (GroenLinks) is minder enthousiast over de 3D benadering: ‘De D van defensie staat in de 3D benadering voorop, terwijl development en diplomacy slechts instrumenteel wordt toegepast.’

De VVD is het hier niet mee eens en haalt uit naar GroenLinks. Ten Broeke:  ‘Wat wilt u dan, dat veiligheid wordt gebracht door een bus met hippies?’

Internationale afspraken

D66 wijst de VVD op de internationale afspraken die zijn gemaakt over ontwikkelingssamenwerking. ‘Er zijn allerlei andere constructies voor de financiering van defensie en vredesoperaties mogelijk, daar is het OS budget dus niet voor nodig.’ Han ten Broeke (VVD) is niet overtuigd door het argument van internationale afspraken. ‘Wij breken geen afspraken, nergens staat 0.7 procent van het bnp vast. Anders zijn er wel ontzettend veel landen die zich schuldig maken aan verdragsschending. De 0.7 procent is er ingeslopen.’

Oneliners

Het eerste verkiezingsdebat heeft geen vernieuwende inzichten opgeleverd. De meeste woordvoerders/Kamerleden blijken overigens wel het WRR rapport gelezen te hebben. Over de heroverwegingen voor ontwikkelingssamenwerking wordt nauwelijks gesproken. Ondanks dat Ferrier het debat begon met haar pleidooi voor de nuance, heeft de VVD voor de nodige oneliners gezorgd. Ontwikkelingssamenwerking blijft politiek.

Lees meer over de standpunten van de politieke partijen over ontwikkelingssamenwerking op de website van NCDO. Daarnaast heeft het Instituut voor Publiek en Politiek (IPP) in samenwerking met EEN, Partos, Politiek 2015 en COS een wereldstemwijzer ontwikkelt, waarin er extra aandacht is voor ontwikkelingssamenwerking.