Naar aanleiding van het artikel ‘Drinkwaterprojecten leiden tot kinderondervoeding’ van Wiet Janssen, vandaag de reactie van Mark Tiele Westra, editor bij Stichting Akvo. Volgens hem heeft Janssen te weinig oog heeft voor de context.

Elk land, of het nou Nederland in de 18e eeuw is, of Mozambique nu, gaat door de zogenaamde demografische transitie heen: van hoge kindersterfte en een hoog geboortecijfer naar een lage kindersterfte en een laag geboortecijfer (Wikipedia). Eerst daalt de kindersterfte door verbeteringen in hygiëne, schoner water, beter voedsel en medische zorg. Het geboortecijfer is dan nog hoog, en de bevolking groeit snel. Dat is een kritische periode waarin zich de problemen voor kunnen doen die Wiet Janssen signaleert. Als de omstandigheden gunstig zijn, daalt daarna het geboortecijfer en stabiliseert de bevolking.

Het is van levensbelang voor landen om deze transitieperiode zo snel mogelijk te doorlopen, en het geboortecijfer op tijd omlaag te brengen. In Azië, Latijns-Amerika en een aantal kleinere Afrikaanse landen zoals Mauritius, Tunesië en Botswana is dit heel goed gelukt, maar veel Afrikaanse landen blijven achter. Dat heeft verschillende oorzaken: op jonge leeftijd trouwen, een traditionele en religieuze voorkeur voor grote gezinnen, polygamie, weinig kennis over gezinsplanning en weinig gebruik van anticonceptie, noodzaak veel kinderen om op het land te helpen, geen of versnipperd overheidsbeleid op gezinsplanning.

Alle landen waar de transitie snel doorlopen is hebben twee dingen gemeen: een toename van de huwelijksleeftijd, en een toename van gezinsplanning en het gebruik van anticonceptie. Hoe krijg je dat voor elkaar? Overheidsbeleid en bewustwordingscampagnes gericht op gezinsplanning. Educatie, vooral van meisjes. Een goede, betrouwbare gezondheidszorg, zodat ouders er op kunnen vertrouwen dat hun kinderen in leven blijven. Meer werkgelegenheid waarvoor educatie belangrijk is, zodat het voor ouders loont om hun kinderen op school te houden en minder kinderen te krijgen, want educatie is duur. De betaalbare beschikbaarheid van anticonceptie. Etcetera.

Professionele ontwikkelingsorganisaties weten dit, en werken met geïntegreerde programma’s waarin al deze thema’s aan bod komen. Wiet Janssen pikt uit deze hele kluwen van oorzaak en gevolg één effect, en generaliseert dat tot een algemene uitspraak zonder de context te laten zien. Dat lijkt me niet leiden tot meer inzicht. Wie de demografische transitie in al zijn complexiteit met eigen ogen wil zien gebeuren kan kijken op Gapminder. Het is de moeite waard.

Mark Tiele Westra

Editor Akvopedia, Stichting Akvo

Deze reactie is naar aanleiding van het artikel van Wiet Janssen, ‘Drinkwaterprojecten leiden tot meer kinderondervoeding’.