Wetenschapper Wiet Janssen neemt een provocerend standpunt in: drinkwaterprojecten leiden tot meer kinderondervoeding en zijn daarom niet verstandig. Lees hier zijn opiniestuk.

Het onderzoek van Gibson en Mace

Twee weken geleden heb ik de lezers van Vice Versa uitgenodigd om deel te nemen aan een inhoudelijke debat over ontwikkelingshulp. Ik stelde toen het probleem aan de orde dat schoon drinkwater dicht bij de huizen leidt tot meer kinderondervoeding. Dat komt zo: Omdat de moeders minder ver met het water hoeven te sjouwen zijn ze fitter en krijgen ze meer kinderen. Als er dan niet ook méér voedsel komt neemt de kinderondervoeding toe. Door betere hygiene en meer moederlijke zorg blijven ondervoede kinderen langer in leven. Het totale effect is dat het aantal overlevende kinderen per vrouw met ongeveer een derde toeneemt (zie het onderzoek van Gibson en Mace[1]). Een groot deel van de bevolking in de ontwikkelingslanden beschikt tegenwoordig al over schoon drinkwater, de projecten richten zich nu op de armste groepen, en daar is voedsel meestal schaars. Drinkwaterprojecten, ook die van Nederland (BUZA, NGOs, particuliere stichtingen…) dragen dus bij een meer kinderondervoeding. Mijn oproep om te reageren (dat klopt niet, en wel daarom niet…, je zou er dit of dat aan kunnen doen…) heeft echter nog niet tot reacties geleid.  

Verlegenheid?

Ik zou dus kunnen aannemen dat iedereen het er over eens is dat het effect optreedt en dat er niets aan te doen is. Maar dat lijkt me een voorbarige conclusie. Dat schoon drinkwater leidt tot meer kinderondervoeding is een onaangename boodschap. Wij, de lezers en auteurs van Vice Versa, hebben de ontwikkelingshulp hoog in ons vaandel staan, ikzelf ook. Velen van ons zijn of waren zelf werkzaam in de sector. We willen graag de armen helpen en de wereld een beetje beter maken. We identificeren ons met dat doel. Als dat streven dan onverwachts averechts uitpakt zijn we ernstig in verlegenheid gebracht. We zijn geneigd zulke onaangename boodschappen te negeren. Soms wordt een argument gevonden om de brenger van het slechte nieuws in discrediet te brengen. Een voorbeeld: een paar weken geleden sprak ik dhr. Specker van BUZA. Hij vertelde mij dat hij mijn proefschrift niet had gelezen en het ook niet van plan was, want hij had gehoord dat het niet wetenschappelijk was. Wat er dan mis mee was wist hij niet. Maar hij had zo een goed excuus om de onaangename boodschappen die er in staan te negeren. (Er zijn overigens ook heel wat BUZA-medewerkers die het wel gelezen hebben en met de conclusies aan de slag zijn gegaan.)

Taart

Kort na mijn promotie heb ik een taart uitgeloofd aan de eerste persoon die met goede argumenten een belangrijke conclusie van mijn dissertatie serieus aan het wankelen zou brengen. Professor Hoebink heeft een poging gewaagd, maar hij viel mij aan op dingen die in mijn proefschrift zouden staan terwijl die er helemaal niet in staan, en op zaken die er in zouden ontbreken die er wel degelijk in staan. Hij komt niet met bronnen die mijn conclusies tegenspreken, of met fouten in mijn redeneringen.[2] De taart is dus nog steeds niet uitgereikt. Ik hoop dat dat een extra argument is voor u, lezer, om te reageren. En dat kan ook met betrekking tot het volgende heikele thema:

Ook gezondheidszorg leidt to meer kinderondervoeding

Als schoon drinkwater leidt tot meer kinderondervoeding, dan ligt het voor de hand dat dat effect ook optreedt bij gezondheidszorg. In een aantal artikelen van tropische artsen wordt het inderdaad vermeld. Door het grotere aantal kinderen dat overleeft neemt de ondervoeding toe. De kinderen verzwakken en worden ziek, maar door de verbeterde gezondheidszorg blijven er meer leven. Ik heb echter geen gedetailleerd praktijkonderzoek (zoals dat van Gibson en Mace) kunnen vinden dat het effect overtuigend bevestigt. Ik hoop dus dat er onder u specialisten op het gebied van gezondheidszorg zijn die over bronnen beschikken, of over ervaringen uit de praktijk, die het effect bevestigen of tegenspreken. Liever het laatste natuurlijk!

---

[1] Gibson M.A., R. Mace: An energy-saving development initiative increases birth rate and childhood     malnutrition in rural Ethiopia, PLoS Medicine, 2006 Vol. 3, No. 4, e87, Cambridge UK, p 0476 – 0484

[2] Zie www.ontwikkelingshulpanders.nl